„Przecież maleńkie dziecko jeszcze tak słabo widzi”… „wzrok
jest u niemowlęcia jeszcze tak słabo rozwinięty”… No właśnie… a więc… po co
dziecku, które ma kłopoty ze wzrokiem okularki podczas ćwiczeń??? Przecież… wygodniej
będzie je ściągnąć! Albo… w ogóle… kupić dopiero za jakiś czas…
Kurczę… serio???
Zróbmy eksperyment:
Gdyby ktoś teraz Cię poprosił, abyś przeszła po przerywanej
linii zrobiłabyś to z łatwością, prawda???
A teraz???
A gdybyś była dzieckiem…
Ładna kaczuszka, prawda??? Aż chce się jej dotknąć… pewnie jest mięciutka…
A teraz??? Sięgniesz po ten przedmiot z taką samą chęcią???
Zazwyczaj się nad tym nie zastanawiamy, ale zmysł wzroku ma ogromne znaczenie dla rozwoju psychomotorycznego dziecka.
Dzięki
niemu Maluch otrzymuje informacje, których nie jest w stanie odebrać innymi
zmysłami.
Wzrok
stanowi siłę napędową i ogromną motywację do działania–
począwszy od skupiania wzroku na przedmiocie i wodzenia za nim, aż do
przemieszczania się w kierunku przedmiotu, który jest przecież tak atrakcyjny,
że nie można mu się oprzeć 😉
Na początku noworodek widzi bardzo niewyraźnie, z odległości nie większej niż 20-30 cm od oczu. Najlepiej widzi przedmioty, kiedy znajdują się nie na wprost twarzy, ale po bokach. Początkowo obraz jest płaski i dziecko nie jest w stanie oszacować odległości.
- Około 3 miesiąca życia można już zauważyć pierwsze izolowane ruchy– są to ruchy gałek ocznych. Kiedy maluszek skoncentruje wzrok na zabawce lub twarzy, można powoli zacząć ją przesuwać. W odpowiedzi na to, dziecko powinno umieć podążać wzrokiem za przedmiotem bez jednoczesnego ruchu głową w tym samym kierunku.
- Około 4 miesiąca życia pojawia się u dziecka koordynacja oko-ręka- ręka-usta. Jest to niesamowicie uroczy moment, kiedy maluszek „zauważa”, że ma rączki i potrafi przez dłuższy czas leżeć obserwując swoje dłonie z każdej strony.
- 4,5 miesiąca to czas, kiedy półkule mózgowe zaczynają ze sobą współpracować i maluszek będzie wyraźnie dostrzegał przedmioty znajdujące się w linii środkowej ciała. W tym czasie dziecko zaczyna też widzieć trójwymiarowo, potrafi orientacyjnie oszacować odległość.
- 5 miesiąc życia– pojawia się koordynacja oko- ręka-udo. Dziecko zaczyna dostrzegać swoje stopy i zbliżać dłonie w ich kierunku
- 6 miesiąc życia– koordynacja ręka- stopa- oko – dziecko zaczyna bawić się stópkami, aż w końcu wkłada palce stóp do buzi.
W kolejnych miesiącach wzrok stanowi dalszą siłę napędową do
działania. W pozycji na brzuszku motywuje do
wysuwania rączki w stronę zabawki, obracania się wokół własnej osi, pełzania,
czworakowania i chodu. Wszystko po to, by dotrzeć do obranego celu 😉
Jak widzicie, wzrok u niemowlaka w pierwszym roku życia rzeczywiście przebywa bardzo długą drogę, aby ostatecznie Maluch mógł widzieć i interpretować świat w sposób, w który robią to dorośli…
Musimy jednak pamiętać, że aby dziecko mogło sprawnie
funkcjonować w otaczającym je świecie, potrzebna jest integracja wielu zmysłów. Aby ta integracja mogła wystąpić,
konieczna jest z kolei interakcja
pomiędzy dzieckiem, a środowiskiem, w którym ono przebywa. Potrzebny jest
tzw. feedback czyli informacja zwrotna.
Patrząc na jakiś przedmiot, dziecko wysuwa rączkę w jego
kierunku- uczy się w ten sposób szacować, w jakiej odległości dany przedmiot
się znajduje. Dotykając go, dowiaduje się więcej o jego fakturze, twardości,
temperaturze… Czyż to wszystko nie przyda się w przyszłości??? 😉
I tak każdego dnia, krok po kroku dziecko uczy się „reguł”
panujących po tej stronie brzucha…
Ale nie tylko o „reguły” tutaj chodzi.
Wzrok odgrywa bardzo ważną rolę w kontroli POSTAWY I RUCHU.
I to przede wszystkim dlatego musimy pamiętać, aby podczas prowadzonej terapii nie zabierać Maluchowi możliwości korzystania z tego zmysłu…
No bo kiedy nie widzę wyraźnie… to skąd mam wiedzieć, jak daleko mam sięgnąć po dany przedmiot??? Jak mam czuć się pewnie i swobodnie eksplorować świat, kiedy go nie widzę???
Jak pokazują badania naukowe, zaburzenia wzroku wpływają na rozwój psychomotoryczny dziecka oraz nabywanie nowych umiejętności.
U niemowląt, u których stwierdzono zaburzenia wzroku (bez współtowarzyszących uszkodzeń mózgu!) zauważono opóźnienie w zakresie kontroli głowy, siedzenia, stania, czworakowania i chodu. W momencie, kiedy dzieci te opanowywały chodzenie, robiły to na bardzo szerokiej postawie wydłużając fazę chodu, w której obie stopy mają kontakt z podłożem– prawdopodobnie była to forma zapewnienia sobie większej stabilności. (około 10 roku życia nie było już to widoczne)
Pomimo tego, że w pierwszych tygodniach życia kłopoty ze wzrokiem nie dawały wyraźnych objawów, ponieważ zarówno ruchy globalne, jak i koordynacja oko- głowa były obecne (uległy zanikowi w kolejnych tygodniach) i dobre jakościowo, to pierwsze widoczne sygnały opóźnienia pojawiały się w końcówce 3 miesiąca życia.
W leżeniu na brzuszku dzieci z zaburzeniami wzroku słabo unosiły główkę nad podłoże, a w próbie trakcyjnej główka pozostawała z tyłu w stosunku do tułowia nawet do 6- 7 miesiąca życia (podczas gdy prawidłowo, końcem 3 miesiąca życia główka dziecka powinna już znajdować się w jednej linii z tułowiem)…
W typowym rozwoju, głowa dziecka zawsze dąży do tego, aby jej czubek był najwyżej położonym punktem w ciele. Możemy to z łatwością zaobserwować, kiedy przechylamy malucha w przód, tył lub na boki… U dzieci, u których zaburzenia wzroku były obecne, w pierwszym roku życia nie obserwowano takiej reakcji…
Główka dziecka dąży do tego, by jej czubek stał się najwyższym punktem w ciele.
Zauważono również, że u dzieci z zaburzeniami wzroku podczas siedzenia i stania głowa pochylona jest w przód pod kątem około 30 stopni, a „prostuje się” jedynie wtedy, kiedy podtrzymamy tułów lub w momencie, kiedy dziecko zainteresuje się np. jakimś dźwiękiem…
Uważa się, że obecne u tych dzieci zgięcie głowy wynika z tego, że to właśnie w takim ułożeniu, jeden z kanałów półkolistych znajdujących się w uchu wewnętrznym jest najbardziej wrażliwy i jakby „wyczulony” na bodźce, co pozwala dziecku łatwiej utrzymać równowagę i „uświadomić sobie” ułożenie swojego ciała w relacji do siły przyciągania ziemskiego…
Pisać można byłoby wiele… ale chyba nikt nie dobrnąłby do końca… 😉
Przekładając to na praktykę… Jeśli dziecko ma wadę wzroku i z jakiegoś powodu przychodzimy z nim na rehabilitację, to… ściągając okularki na czas ćwiczeń cofamy się kilka kroków wstecz…
Jeśli chcecie zgłębić temat, odsyłam Was do źródeł poniżej.
Podsumujmy to jednym zdaniem: Jeśli dziecko ma kłopoty ze wzrokiem… ćwiczymy w okularkach! 😉
*Ps. Jeśli nie przekonują Cię podane na górze wpisu przykłady, to załóż na chwilę okulary osoby z wadą wzroku i spróbuj przejść po prostej linii… A jeśli sama takie nosisz, to na chwilę je zdejmij… To będzie bardzo dobre porównanie 😉
Typowy Rozwój Dziecka 0-3 miesiące >>>KLIK<<<
Typowy Rozwój Dziecka 4-7 miesięcy >>>KLIK<<<
Typowy Rozwój Dziecka 8-18 miesięcy >>>KLIK<<<
Źródła:
- Shumway-Cook a.; Woollacott M. H.: Motor Control; Philadelphia 2016
- Prechtl HF, Cioni G, Einspieler C, Bos AF, Ferrari F.:Role of vision on early motor development: lessons from the blind; Dev Med Child Neurology 2001 Mar;43(3):198-201.
- Ayres A.J. Dziecko a Integracja Sensoryczna; Gdańsk 2018
- Elisa F; Josee L; Oreste FG, et al Gross motor development and reach on sound as critical tools for the development of the blind child; Brain Dev. 2002; 24: 269-75
