To oczywiste, że
chcemy dla naszego dziecka jak najlepiej. Chcemy, aby było zdrowe, kochane,
miało fajny wózek, łóżeczko, ubranka, fajny pokoik i ogólnie… wszystko fajne
(fajnych rodziców już ma ;)). Chcemy, aby rosło i dobrze się rozwijało… Często
obserwujemy, jak maluch osiąga poszczególne umiejętności, porównujemy nie tylko ilość, ale jakość aktywności z innymi
dziećmi…
I wszystko… „fajnie” dopóki nie okaże się, że nasz maluch pod jakimś względem w naszej ocenie „gorzej” radzi sobie z jakąś umiejętnością…
Czy ma do tego prawo?
Czy możemy być spokojni o jego rozwój czy może natychmiast mamy ustawiać się w
kolejce do lekarza, fizjoterapeuty???
Dzisiejszy wpis ma pokazać nam, że TAK!- maluch POTRZEBUJE CZASU, aby dojść do perfekcji 🙂
Dlaczego tak się dzieje?
– po pierwsze dlatego, że rozwój, to PROCES.
Nikt z nas nie rodzi się gotowy do podejmowania wyzwań
ruchowych- to trwa w czasie 🙂 (U dzieci
zazwyczaj jest to proces, który przebiega stosunkowo szybko, u dorosłych mniej
sprawnie- dlatego moja jazda na łyżwach, którą od jakiegoś czasu marzę
opanować, jest dopiero w fazie wstępnej… albo nawet przedwstępnej ;)) Ale…
tutaj nie o mnie 😉
Dziecko rodzi się bardzo ubogie w doświadczenia. Nie ma jeszcze wykształconego schematu ani świadomości swojego ciała. Jest niedojrzałe, jego ruchy są chaotyczne. Noworodek porusza się całym sobą, nie potrafi wykonywać celowych ruchów, nie umie jeszcze funkcjonować w warunkach siły grawitacji…
Dlatego początkowo musi on nauczyć się jak kontrolować swoje
ciało. A żeby nauczyć się kontrolować ciało, najpierw musi poznać jego schemat. Najprościej mówiąc, musi
„uświadomić sobie”, że ma tułów, główkę, rączki i nóżki po obu stronach tułowia.
Musi nauczyć się zależności między
nimi, musi nauczyć się pracować w warunkach siły grawitacji, musi… dojrzeć. A
na to potrzeba czasu i DOŚWIADCZEŃ–
dlatego próby i błędy są nieodzownym elementem procesu uczenia się 🙂
Można to sobie
wyobrazić w ten sposób: Zdrowy człowiek, leżąc z zamkniętymi oczami wie
dokładnie czy jego prawa noga jest zgięta czy nie. Czy leży na boku czy na
plecach. Czy jego ręce znajdują się wzdłuż tułowia czy są „rozrzucone” na boki.
Zamknijcie oczy i przekonajcie się o tym sami….
A teraz wyobraźcie sobie, że… tego zupełnie nie czujecie… że zamykacie oczy i… tak jakby… znikacie, bo nie macie pojęcia, ani świadomości swojego ciała…
Dla noworodka jest to bardzo podobna sytuacja- zupełna
abstrakcja. On tak naprawdę nie wie gdzie są granice jego ciała, jakie są
zależności między jego poszczególnymi częściami. Musi się tego dopiero nauczyć
😉
– drugim powodem, dla którego dziecko potrzbuje czasu jest
to, że w pierwszej kolejności nie
koncentruje się on praktycznie wcale na jakości ruchu- interesuje go
osiągnięcie CELU– natomiast JAK
to zrobi… to już inny temat ;). Dopiero praktyka pokazuje mu, że dany ruch
można zmodyfikować i dzięki temu osiągnąć cel szybciej, sprawniej i z większą łatwością. Kiedy to zrozumie, z
pewnością wykorzysta 😉
Dlatego z biegiem czasu, kiedy układ nerwowy dojrzewa, a dziecko
DOŚWIADCZA tego, co dzieje się
wokoło, UCZY się, przetwarza,
zapamiętuje… i… wykorzystuje zapamiętane informacje.
Uczenie motoryczne u dziecka, to w dużym skrócie procesy, które są oparte zarówno na praktyce, jak i na doświadczeniu i prowadzą do pojawienia się m.in. zdolności do przemieszczania się. Dziecko cały czas znajduje się wewnątrz tego procesu i stopniowo uczy się czynności motorycznych o coraz większym stopniu trudności.
Wg Fitts i Posner Uczenie motoryczne składa się z 3 etapów:
ETAP POZNAWCZY
To pierwszy etap, w którym mały człowiek testuje swoje
możliwości i popełnia bardzo dużo
błędów. Ruchy najczęściej są niespójne i mało efektywne. Dziecko próbuje
osiągnąć swój cel na różne sposoby, a tzw. feedback, czyli informacja zwrotna płynąca z otoczenia „daje mu do myślenia”-
pozwala wstępnie oszacować, która ze
strategii może okazać się najbardziej efektywna.
Może łatwiej będzie to zrozumieć na przykładzie moich łyżew…
To coś na wzór- pierwszy raz wchodzę na lodowisko. Próbuję różnych strategii
(staję na palcach- nie jedzie; postanawiam sunąć jak na rolkach… jedzie, ale za
szybko… jejku, jak zahamować… zaczynam tracić kontrolę, szybko przebieram
nogami i… bach… bardzo boleśnie doświadczam, że nie tędy droga… musi być jakiś
inny sposób. Nie zrażam się i próbuję dalej, ale od dziś już wiem, że kiedy
przechylę się za bardzo do tyłu, dotkliwie to odczuję)
ETAP ŁĄCZENIA
W tzw. „etapie łączenia” dziecko popełnia już coraz mniej błędów– nauczone doświadczeniem
zaczyna „łączyć fakty”- zaczyna zauważać co się opłaca, a co nie. Stara się
więc wybrać najkorzystniejszą strategię i koncentruje
się nad doskonaleniem jej.
(I znowu moje łyżwy. Już wiem, że aby nie upaść, muszę
pochylić się trochę do przodu. Uginam kolana, bo wtedy czuję się bezpieczniej i
modlę się, aby nikt obok mnie nie przemknął zbyt szybko i nie zmącił mojego
spokoju. Tak, ta strategia mnie nie zawiodła. Po raz pierwszy na lodowisku nie
upadłam, więc… kolejny raz też ją wykorzystam 😉 Co prawda nadal nie jest to
coś, na co chciałoby się patrzeć, no ale… jadę… bez bólu- cel został
osiągnięty. Co prawda po 45 minutowej wizycie na lodowisku jestem tak zmęczona,
jak po przejściu maratonu, ale co, tam, trzeba doskonalić taktykę ;))
ETAP AUTONOMICZNY
To już prawie mistrzostwo. Popełniane błędy są bardzo rzadkie, a zadnie ruchowe nie wymaga już takiej
koncentracji. Nowa umiejętność wiąże się teraz z bardzo małym wydatkiem energetycznym, jest wykonywana niemal automatycznie.
(Ten etap w mojej łyżwiarskiej „karierze” pozostanie w
sferze marzeń ;)- już się z tym pogodziłam. To, że wychodzę na lodowisko
zupełnie swobodnie, mogę jechać obok kogoś i jeszcze z nim… rozmawiać…
nierealne 😉 no ale cóż, nie można mieć wszystkiego 😉 na szczęście dzieciom
przychodzi to zdecydowanie łatwiej ;))
Tak, więc już wiemy- dziecko potrzebuje czasu- ale… czy tylko czas się liczy?
Oczywiście, że nie! Na wydajność uczenia się ma wpływ przede
wszystkim:
– praktyka (a
więc naprawdę warto stworzyć dziecku warunki do swobodnego rozwoju, do
testowania swoich możliwości i ograniczeń)
– informacja zwrotna
z otoczenia– coś na wzór- „jak się nie wywrócisz, to się nie nauczysz”-
czasami upadek może „uświadomić” dziecku, że posunęło się zbyt daleko. Tylko
teraz nasza rola- aby upadek nie był zbyt dotkliwy 😉
Czasami przydaje się mała pomoc z naszej strony w postaci np. wspierających zabaw czy sposobów pielęgnacji… (wałkuję to na blogu oraz KROK PO KROKU, w moich materiałach on-line >>>KLIK<<<)
Dobrze, no to teorię już znamy- a jak to wygląda w praktyce? Proszę bardzo 😉
LEŻENIE NA BRZUSZKU:
Początki– noworodek położony na brzuszku nie jest w stanie w pełni kontrolować ułożenia swojej główki, obraca ją z jednej strony na drugą, wykonuje ruchy „dziobania”, nie jest w stanie symetrycznie podeprzeć się na przedramionach, ciężar ciała zlokalizowany jest wysoko, w okolicy górnej części mostka. I pomimo tego, że taka aktywność jest dla noworodka fizjologią, daleko jej od szeroko pojętej ergonomii, dlatego mały człowiek każdego dnia pracuje nad doskonaleniem tej umiejętności.
Dojrzałe leżenie na
brzuszku– pod koniec trzeciego/ w czwartym miesiącu życia dziecko potrafi
symetrycznie podeprzeć się na przedramionach. Jest w stanie w pełni kontrolować
ustawienie główki, linia wzroku przebiega równolegle do podłoża, łokcie
ustawione są w linii barków i stopniowo zaczynają wysuwać się do przodu. Klatka
piersiowa nieznacznie uniesiona nad podłoże, a nóżki znajdują się w swobodnym
wyproście.
Maluch nie ma większych trudności z utrzymaniem tej pozycji,
a wręcz coraz chętniej ją przyjmuje.
Dlaczego? M.in. właśnie dlatego, że ją poznał, osiągnął pewne optimum, a utrzymanie jej nie wiąże się już z tak dużym wydatkiem energetycznym jak poprzednio
- OBROTY
Pierwsze obroty-
zazwyczaj w okolicach 5 miesiąca życia dziecko bawiąc się swoimi nóżkami,
przypadkowo opada raz na jeden, raz na drugi bok. Z pozycji bocznej, często
przez wygięcie tułowia w tył, a nawet odepchnięcie się główką od podłoża,
maluch wykonuje obrót.
Dojrzałe obroty–
oczywiście rozpoczynają się od ruchu głowy, wysunięcia rączki w stronę, w którą
ma wystąpić obrót. Jednak w „dojrzałych obrotach” pojawia się też skośne
ustawienie miednicy i wyraźne wydłużenie strony dolno, a skrócenie strony
górnoleżącej. Taki obrót wymaga bardzo dobrej kontroli, świadomości swojego
ciała i współpracy poszczególnych grup mięśniowych
- POZYCJA CZWORACZA
Pierwsze próby-
maluch może ustawiać kolanka dość szeroko, jego kręgosłup jest wygięty
(pogłębiona lordoza lędźwiowa („siodełko”)), główka zadarta w górę. Maluch może
mieć trudność w utrzymaniu tej pozycji i po krótkiej chwili często „opada” z
powrotem na brzuch
Dojrzała pozycja
czworacza to taka, w której rączki znajdują się pod barkami, kolanka na
szerokość bioder, plecki proste, ustawione równolegle do podłoża. Główka
dziecka nie jest zadarta w górę, a maluch może bez trudu „bawić się” i
eksperymentować z przenoszeniem ciężaru ciała w tej pozycji- buja się w tył i w
przód, buja się na boki, zaczyna odrywać jedną z rączek od podłoża, aż
wreszcie… rusza na podbój domu 😉
- WSTAWANIE
Pierwsze próby
wstawania to najczęściej podciąganie się przy meblach czy rodzicu. Nóżki mogą
wtedy „dziwnie się wyginać”- ogólnie… nie wygląda to zbyt elegancko.
Dojrzałe wstawanie
to wstawanie, w którym maluch ODPYCHA SIĘ od podłoża- np. z klęku na jednym
kolanie czy z pozycji niedźwiadka (ale to już kolejny wyższy poziom ;))
- CHÓD
Pierwsze próby
chodu wyglądają zazwyczaj w ten sposób, że dziecko szeroko ustawia nóżki,
usztywnia obręcz barkową i rączki, brzuszek jest wypięty w przód, a lordoza
lędźwiowa pogłębiona. Pierwsze próby pionizacji/ chodu mogą odbywać się na
paluszkach, co bardzo często związane jest z fizjologicznym jeszcze w tym
okresie niepełnym wyprostem w biodrze. Kroki maluszka są szybkie, krótkie,
dziecko nie przetacza jeszcze stopy, ale stawia ją całą na podłożu…
Dojrzały chód… którego parametry zbliżone są do chodu osoby dorosłej… pojawia się… dopiero w okolicach 7 roku życia, ale już po około 4-6 miesiącach od rozpoczęcia przygody z samodzielnym chodzeniem możemy zauważyć, że nóżki malucha ustawiają się bardziej wąsko, podczas chodu sylwetka dziecka jest coraz „ładniejsza”- znika wypięcie brzuszka i pupki, tułów i rączki są swobodne, dziecko nie chodzi już na palcach, zaczyna pojawiać się przetaczanie stopy.
Oczywiście to tylko niektóre z aktywności. Nie mówię już o
innych z tzw. „dużej motoryki”, a także o motoryce „małej”- o rozwoju chwytu, o
rozwoju mowy itp.
Dlatego zdecydowanie TAK, warto dać dziecku czas jednocześnie uważnie je obserwując.
Jeśli coś budzi Wasz
niepokój, to oczywiście warto to skonsultować u specjalisty, ale jeśli
zauważacie u swojego malucha choćby mały, ale jednak ciągły postęp, do
prawdopodobnie wszystko jest na dobrej drodze 😉
Typowy Rozwój Dziecka 0-3 miesiące >>>KLIK<<<
Typowy Rozwój Dziecka 4-7 miesięcy >>>KLIK<<<
Typowy Rozwój Dziecka 8-18 miesięcy >>>KLIK<<<
Źródła:
- Fitts & Posner Stages of Motor Skill Learning
